Verbod op Gokreclame werkt averechts

Gokken is van alle tijden. Sinds 2021 kunnen Nederlanders (eindelijk) ook legaal online kansspelen spelen. Een deel van de politiek wil de gokmarkt na 2 jaar weer beperken met een algeheel reclameverbod, of zelfs sluiten. Dit zal averechts werken op consumentenbescherming en wij leggen uit waarom.

• Gokken is van alle tijden
  • Gokken in Nederland
  • Tijdlijn
• Cijfers Nederlandse gokmarkt: Inzichten in verslaving en meer
  • 563.000 spelers
  • Daling gokverslaving
• Wat is een risicospeler
  • Risicospelers gebaat bij Legaal aanbod
  • De methoden van illegale online kansspelaanbieders
• Kanalisatie en het belang van (gerichte) gokreclame
• Conclusie: Consumentenbescherming in het geding

Gokken is van alle tijden

Tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer van 23 januari 2024, sprak Demissionair minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) zich uit over een algeheel reclameverbod. Weerwind gaf aan dat een algeheel reclameverbod een ongewenst effect zal hebben. Zo gaf hij aan dat de Nederlander die (recreatief) wil gokken, wel moet weten waar dit legaal mogelijk is. In dit vragenuur wees Weerwind er eveneens op dat gokken al 40.000 jaar oud is. Hij voerde daarbij Jellinek aan als bron.

Op de website van Jellinek staat een overzicht van de Geschiedenis van gokken. Daar staat inderdaad dat er bewijzen zijn dat, rond 40.000 voor Christus, mensen gokten met botjes van schapen.

William R. Eadington, een Economie Professor aan de Universiteit van Nevada, haalt in een wetenschappelijk artikel (Roll the Bones: The History of Gambling, Juni 2008) eveneens aan dat gokken zo oud is als het bestaan van de mensheid.

Dat gokken van alle tijden is, is een (op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd) vastgesteld feit. Maar waarom is dit relevant voor de context van dit artikel?

Gokken in Nederland

Online gokken is gelegaliseerd in Nederland op 1 april 2021, waarbij de eerste vergunninghouders ‘live gingen’ op 1 oktober 2021 (lees straks verder over de tijdlijn van online gokken in Nederland). Al redelijk snel na deze livegang, was de Nederlandse politiek klaar met de overdaad aan reclames voor het legale online gokaanbod. Zo werd in februari 2022 (nog geen half jaar na livegang), ingestemd met de Motie van het Kamerlid van Nispen (SP), over een verbod op ongerichte gokreclames.

Besluit Orka

Op 1 juli 2023 trad als gevolg van deze motie het Besluit ongerichte reclame kansspelen op afstand in werking (vervat in artikel 2ab van het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen), meestal aangeduid als het ‘Besluit Orka.’

Het Besluit Orka werd streng ingestoken. Vanaf 1 juli 2023 werd alle ongerichte reclame verboden (televisie, radio, billboards o.a.). Evenementensponsoring en sportsponsoring werden voorlopig uitgezonderd. Per 1 juli 2024 is de evenementensponsoring verboden en vanaf 1 juli 2025 de sportsponsoring eveneens. Internetreclame bleef legaal onder het Besluit Orka, onder zeer strenge voorwaarden.

Initiatiefwet verbod gokken

Waar de legale online kansspelaanbieders flink waren aangepakt met deze regelgeving, was dit voor de politiek niet genoeg. Zo kondigde Anne Kuik van het CDA op 13 oktober 2023 aan dat het CDA met een initiatiefwet zou komen om online gokken wederom te verbieden. Vlak daarvoor, werd op 28 september 2023, een rapport van de Nationaal Rapporteur Verslavingen (de NRV, Prof. Dr. A. Schellekens) gepubliceerd. Ook dit rapport liet weinig heel van de gereguleerde online kansspelsector.

Toezicht faalt

Op 2 maart 2024 werd de aflevering ‘Toezicht op online gokken faalt’ van Kassa (BNN Vara) uitgezonden. Hier was Schellekens eveneens aanwezig in de uitzending. Waar in de uitzending werd gesproken over handhaving door de Kansspelautoriteit (Ksa), werd ook benoemd dat de Ksa onlangs flinke boetes heeft uitgedeeld (denk aan de recordboete van € 19.679.000,00 aan het gokbedrijf Gammix Limited, gepubliceerd op 29 februari 2024). Gammix maakte het voor Nederlandse consumenten mogelijk om te gokken bij een aantal online casino’s, vallend onder het bedrijf, welke geen vergunning hadden voor de Nederlandse markt.

Tijdens de aflevering (beginnend bij minuut 20:36) gaat Schellekens in op deze boete. De presentator onderbreekt Schellekens, en zegt ‘Dat ging om illegale gokwebsite’, waarbij Schellekens dit, op zo lijkt het een teleurgestelde toon, bevestigt.

Geen oog voor illegale markt

Gokken is van alle tijden. De relevantie hiervan heeft betrekking op de onophoudelijke politieke aanval op het gereguleerde online kansspelaanbod. Daarbij wordt ingespeeld op sentiment en lijkt geen oog te zijn voor het hiervoor al kort benoemde illegale aanbod: de indringend aanwezige illegale online gokwebsites waar Nederlandse consumenten zonder enige bescherming kunnen gokken. Deze illegale markt was juist de aanleiding voor het legaliseren van online gokken. Het bieden van een gereguleerde markt zou de consument ten goede komen door het aanwezige toezicht.

Illegale gokaanbieders blijven echter beschikbaar voor Nederlandse consumenten. De politieke aanval op de kansspelmarkt lijkt zich echter enkel te richten op de legale kansspelaanbieders. Daarbij wordt voorbijgegaan aan het risico van het dermate onaantrekkelijk maken van dat legale aanbod, dat Nederlandse consumenten in groten getale gaan gokken bij illegale online casino’s.

Binnen het huidige politieke klimaat lijkt het beeld te bestaan dat regulering van online kansspelen de bron is van alle problematiek. Maar, zo werd bijvoorbeeld aangetoond in een onderzoek naar zoekvolumes van het Keurmerk Verantwoorde Affiliates (KVA), Nederlandse consumenten waren ook al ver voor inwerkingtreding van de Wet kansspelen op afstand (Wet koa) veelvuldig op zoek naar online kansspelaanbod. Gokken is aldus van alle tijden. Online gokken is van deze tijd. Met, maar ook zonder regulering zal de Nederlandse consument gokken op het internet.

Om een zo compleet mogelijk beeld te schetsen, volgt hieronder een tijdlijn van online gokken in Nederland.

Tijdlijn online gokken in Nederland

De tijdlijn toont al aan dat in de korte levensduur van de wet Kansspelen op Afstand er al veel aanpassingen aan zijn gedaan. De verwachting is niet dat het hier bij blijft.

Op 8 februari 2024 worden drie moties ingediend bij de Tweede Kamer. Bikker (CU) stelt een niet ophoogbare limiet voor van € 150,00 en neemt in de motie mee dat deze voor de zomer van 2024 actief dient te zijn. Boswijk (CDA) dient een motie in voor een algeheel reclameverbod en Van Nispen (SP) dient een motie in waarbij vergunde kansspelaanbieders harder aangepakt kunnen worden bij misstanden. De stemmingen zijn daarbij als volgt:

Motie Bikker: 79/150

Motie Boswijk: 70/150

Motie van Nispen: 102/150

De moties van Bikker en Van Nispen werden aldus aangenomen, de motie van Boswijk haalde het net niet (op 6 zetels na voor een meerderheid).

Op 1 maart 2024 reageert Weerwind met een brief op de motie van Bikker. Hierbij geeft de minister aan dat het niet mogelijk zal zijn om de overkoepelende speellimieten voor de zomer van 2024 te realiseren. Daarbij worden de volgende punten aangehaald:

• Bij inwerkingtreding van de Wet Koa is gekozen voor een eigen keuze van de speler met betrekking tot speellimieten. Voordat dit uitgangspunt wordt gewijzigd, dient nadere wetenschappelijke onderbouwing te worden gegeven over waarom dit proportioneel en effectief zou zijn.
• Het gevraagde systeem voor overkoepelende speellimieten is complex. Er is tijd nodig om tot de juiste technische oplossing te komen hiervoor.
• Er moet nagegaan worden op welke wijze, en door welke partij, toezicht gehouden gaat worden op dit overkoepelende systeem.
• Binnen de huidige wettelijke kaders is het niet mogelijk om deze speellimieten in te stellen. Daarnaast is het, bij een dermate ingrijpende wijziging, nodig om advies in te winnen van verschillende partijen (zoals bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens). Weerwind geeft aan dat het belangrijk is om de formele evaluatie van de Wet Koa (oktober 2024) af te wachten voordat de wet gewijzigd wordt.

Dat er nog aanpassingen aan de wet- en regelgeving omtrent kansspelen gaan komen is evident, dit zien we ook in andere gereguleerde markten. Beslissingen hieromtrent moeten genomen worden op basis van feiten en onderzoek. Wat heeft de regulering van kansspelen vooralsnog opgeleverd?

Cijfers Nederlandse gokmarkt: Inzichten in verslaving en meer

De bovenstaande tijdlijn laat zien dat de politieke druk op de gereguleerde online kansspelmarkt toeneemt. Zowel het Ministerie als de Ksa treffen maatregelen. Daarnaast zijn er in de Tweede Kamer vaak meerderheidsstemmen voor initiatieven die legaal online gokken verder aan banden leggen. Politici voeren daarbij veelvuldig aan dat de gereguleerde online kansspelmarkt gezorgd heeft voor veel nieuwe gokkers. Zo sprak Bikker tijdens het Commissiedebat Kansspelen van 7 maart 2024 over 563.000 nieuwe gokkers.

563.000 Nieuwe spelers?

Het is relevant om in te gaan op het getal 563.000. Waar Bikker en andere politici aanhalen dat de gereguleerde markt geleid heeft tot 563.000 nieuwe spelers, klopt deze stelling feitelijk niet. Dit getal komt uit de Monitoringsrapportage online kansspelen najaar 2022 van de Ksa. Onder het hoofdstuk ‘Omvang van de markt’, op pagina 9 onder spelersaccounts en spelers, worden de cijfers op de volgende manier gepresenteerd door de Ksa:

“Een tweede manier om de omvang van de kansspelmarkt in kaart te brengen, is aan de hand van het aantal spelersaccounts en het aantal spelers. Een speler kan een account hebben bij meerdere aanbieders. Vooral in oktober 2021 zijn veel spelers- accounts aangemaakt. In juli 2022 waren er in totaal 1,3 miljoen spelersaccounts.

Met 563 duizend accounts werd in die maand daadwerkelijk gespeeld. In januari gebeurde dat met 489 duizend accounts. Dat komt neer op een stijging van vijftien procent. Figuur 3 laat zien dat in de laatste maanden met slechts de helft van het totaal aantal accounts gespeeld werd.”

De Ksa heeft het hier dus niet om 563.000 nieuwe spelers, maar over 563.000 actieve spelersaccounts. Daarbij merkt de Ksa ook nog het volgende op in de monitoringsrapportage:

“Belangrijk is hierbij op te merken dat zowel het totaal aantal spelersaccounts als het aantal accounts waarmee wordt gespeeld, geen weerspiegeling is van het werkelijke aantal unieke spelers. Het is namelijk mogelijk bij meer aanbieders een spelersaccount aan te maken. Hoeveel mensen meerdere accounts hebben, is op dit moment niet bekend.”

Politici halen hiermee cijfers aan die niet kloppen. Daarnaast is het zo dat, waar wel vaker wordt gesproken van een grote toename in nieuwe gokkers door regulering van online kansspelen, dit erg lastig te bepalen is. Het is simpelweg niet goed te zeggen hoeveel spelers al illegaal gokten voordat de Wet Koa in werking trad. Waarom niet? Om precies te weten hoeveel personen al online gokten vóór inwerkingtreding, zouden illegale kansspelaanbieders accountinformatie moeten delen van voor 1 oktober 2021. Omdat deze aanbieders hiermee inzicht zouden geven in de omvang van de verboden activiteiten, is de kans niet erg groot dat dit gedaan wordt. 

Het KVA liet in een onderzoek van onlangs (KVA Rapportage Risico Totaalverbod Gokreclames – Zoekgedrag en zoekvolume – 2024) in ieder geval zien dat er ook vóór inwerkingtreding van Wet Koa grote interesse was in online gokken. Zo wordt uitgelegd dat er in januari 2019, lettend op enkel een kleine selectie van populaire zoektermen, minstens 1.2 miljoen zoekopdrachten vanuit Nederland naar specifieke online goktermen werden ingevoerd. Het werkelijke aantal ligt vele malen hoger.

Daling gokverslaving

Politici spreken regelmatig van toename in gokverslaving, met dank aan de gereguleerde online kansspelmarkt. Daarbij is het interessant om in te gaan op de Rapportage Kerncijfers van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS), gepubliceerd op 15 februari 2024. In dit rapport legt LADIS uit dat, in 2022 ten opzichte van 2021, het aantal personen in de verslavingszorg met primaire gokproblematiek 7% lager is. Dit is een belangrijk gegeven, omdat 2022 het eerste jaar was waarin de Wet Koa volledig actief was.

Nu is het onverstandig om volledig vast te houden aan dergelijke cijfers. Zo wordt regelmatig aangehaald dat het ontwikkelen van een gokverslaving vaak gemiddeld 5 jaar duurt (dit wordt bijvoorbeeld aangegeven op de website van Stichting AGOG). Anderzijds is het dan ook weer zo, dat moeilijk gesteld kan worden dat regulering van de online kansspelmarkt leidt tot meer gokverslaving. Deze cijfers zijn simpelweg niet beschikbaar op dit moment. De eerste signalen lijken positief, lettend op het LADIS rapport, maar het daadwerkelijke effect van legale kansspelen op toename van gokverslaving is op dit moment onbekend.

Het ingrijpend aanvullend reguleren van de gereguleerde markt, zonder dat de exacte feiten beschikbaar zijn, is onverstandig. Politici lijken eraan voorbij te gaan dat spelers gebaat zijn bij een legale markt. Consumenten die willen gokken, zullen dit bij illegale aanbieders doen bij gebrek aan een (aantrekkelijke) legale markt. Toezicht op deze illegale aanbieders ontbreekt volledig en van zorgplicht is geen sprake. 

Het is daarbij belangrijk om te benadrukken dat juist de spelers die zoveel baat hebben bij toezicht en monitoring, de risicospelers, het grootste gevaar lopen bij het illegale aanbod.

Wat is een risicospeler?

De Nederlandse kansspelwetgeving kent geen definitie van een risicospeler (of probleemspeler). Bij de vergunningsaanvraag voor kansspelen op afstand bij de Ksa, dient een verslavingspreventiebeleid aangeleverd te worden (zie bijvoorbeeld paragraaf 19 van de Beleidsregels vergunningverlening kansspelen op afstand en artikel 7 van het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen). In dit verslavingspreventiebeleid dient de aanvrager, in ieder geval volgens de huidige praktijk, zelf een definitie te geven van een probleemspeler. Het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen noemt onder artikel 2 lid 1 het volgende:

…Onder onmatige deelneming wordt verstaan risicovol spelgedrag dat kan leiden tot kansspelverslaving.

In wetenschappelijk onderzoek worden vaak verschillende factoren genoemd die kunnen leiden tot problematisch gokgedrag. Het artikel ‘Risk factors for problematic gambling: a critical literature review’, van A. Johansson o.a. (2009) geeft bijvoorbeeld aan dat de volgende factoren hierin een rol kunnen spelen:

• Laag inkomen;
• Bijkomende stoornissen (overmatig drugsgebruik of bijvoorbeeld OCD);
• Geslacht (meestal lopen mannen meer risico op kansspelverslaving);
• Een laag IQ, een lage opleiding of geen opleiding;
• Sociale zwakke omgeving;
• Opvoeding.

De DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) noemt de volgende definitie voor gokverslaving:

“Als je in een jaar tijd aan vier van de volgende symptomen voldoet heb je een gokstoornis:

• Met steeds grotere hoeveelheden moeten gokken om de gewenste opwinding te bereiken.
• Geïrriteerd of onrustig zijn bij minderen of stoppen met gokken.
• Mislukte pogingen om te minderen of te stoppen of controle te krijgen over het gokken.
• Geobsedeerd zijn door gokken (veel denken aan gokervaringen, denken aan manieren om aan geld te komen of bedenken of verhinderen van een volgende mogelijkheid om te gokken etc.).
• Vaak gokken bij onlustgevoelen (angst of depressieve gevoelens).
• Opnieuw gaan gokken om verloren geld weer terug te winnen.
• Liegen over het aantal uren dat je gokt of de hoeveelheid geld die je met gokken verspeeld hebt.
• Door gokken op het spel zetten of verliezen van je relaties, werk of loopbaan.
• Vertrouwen op anderen voor geld of voor het verlichten van schulden die door gokken zijn ontstaan.”

De bovenstaande definitie van een daadwerkelijke gokstoornis is vrij helder. Toch zijn er ook gokkers die hier nog niet aan voldoen, maar die wel het risico lopen op het ontwikkelen van een gokverslaving. Laten we in dit artikel, op basis van de bovenstaande informatie, voor de volledigheid een eigen definitie aandragen van een risicospeler:

De risicospeler is een speler die verschillende symptomen vertoont van een officiële gokstoornis volgens de DSM-5, maar hierbij niet binnen een jaar tijd aan vier van de opgesomde symptomen uit de DSM-5 voldoet. De risicospeler zal (significant) vaker gokken dan gemiddeld en naar waarschijnlijkheid (significant) meer geld uitgeven aan gokken dan gemiddeld. Voor kansspelaanbieders is een risicospeler mogelijk te identificeren als deze in toenemende mate, met mogelijk grotere (of snel groter wordende) bedragen, deel neemt aan de kansspelen. Daarnaast kan het zijn dat eerdere pogingen vanuit de kansspelaanbieder om de speler te wijzen op de noodzaak van het minderen van het gokgedrag tevergeefs zijn geweest.

Met deze definitie, en het wetenschappelijke gegeven dat deze spelers in veel gevallen tot een sociaal zwakkere groep behoren, kan gesteld worden dat het juist deze spelers zijn die baat hebben bij (aantrekkelijk) legaal kansspelaanbod.

Risicospelers gebaat bij legaal aanbod

Nederlandse vergunninghouders opereren onder streng toezicht van de Ksa. Daarbij wordt van de vergunninghouders verwacht dat zij verslavingspreventiebeleid hebben, en dat zij uiteraard ook werken volgens dit beleid. Daarbij dient de vergunninghouder ieder kwartaal te rapporteren over het verslavingspreventiebeleid. Van de vergunninghouder wordt verwacht zich te houden aan de zorgplicht, waarbij het spelers beschermt tegen risicovol of problematisch gokken.

Op 26 februari 2024 publiceerde de Ksa de toezichtagenda voor 2024. Hierbij werd aangekondigd dat controle op zorgplicht/verslavingspreventie een onderwerp zal zijn waar extra aandacht aan wordt gegeven.

Nederland kent een zwaar gereguleerde markt voor online kansspelen waarbij de focus op zorgplicht en verslavingspreventie telkens aanwezig is. Vergunde aanbieders dienen steeds te voldoen aan deze regels, op straffe van flinke boetes.

Met de strenge regels voor invulling van de zorgplicht, en de constante controle hierop door de Ksa, kent Nederland een markt die veilig is voor de Nederlandse consument. Daarbij dus ook juist voor de spelers die deze monitoring en proactieve zorgplicht vanuit vergunninghouders het hardst nodig hebben: de risicospelers.

En ja, ook de Nederlandse gereguleerde markt kent genoeg excessen, die in de media breed worden belicht. Maar wellicht is het juist een goed teken dat deze nu meer aan het licht komen, zodat er aan gewerkt kan worden om de excessen te verminderen. De zorgplicht wordt door de aanbieders volgens velen nog niet voldoende ingevuld, maar bij illegale aanbieders is er geen zorgplicht.

Illegale online kansspelaanbieders schadelijk en gevaarlijk

Op 29 oktober 2023 publiceerde het KVA een onderzoek naar de risico’s van illegaal online kansspelaanbod. Hierin heeft het KVA 30 illegale online kansspelaanbieders uitgelicht. Het ging daarbij om aanbieders die ook daadwerkelijk beschikbaar waren voor Nederlandse consumenten. Het KVA geeft in het onderzoek aan dat dit slechts een greep is van het beschikbare illegale aanbod. In dit onderzoek constateerde het KVA onder andere de volgende zaken:

• Verslavingspreventiebeleid ontbreekt bij veel illegale aanbieders, of is in ieder geval zeer gebrekkig;
• Illegale aanbieders maken geen onderscheid tussen jongvolwassenen en personen van 24 jaar en ouder;
• Veel van de illegale aanbieders zetten juist in op het activeren van risicospelers;
• Veel illegale aanbieders zijn anoniem beschikbaar voor minderjarigen, identificatieprocedures ontbreken volledig en storten met crypto is mogelijk;
• Spelers krijgen bij deze aanbieders veelal te maken met onredelijke voorwaarden (denk aan maximale jaaruitbetalingen bij winst, het inhouden van uitbetalingen met opgaaf van onduidelijke redenen of inactiviteitsbijdragen);
• Logischerwijs kennen alle illegale aanbieders geen Cruks-aansluiting;
• Zelf ingestelde limieten kunnen veelal eenvoudig verwijderd worden (bijvoorbeeld met een chatbericht naar de klantenservice), als de aanbieder al in te stellen limieten heeft op website.

UIt de monitoringsrapportage van de Ksa van het najaar 2023 blijkt bovendien dat spelers die gebruik maken van het illegale aanbod gemiddeld voor meer geld spelen dan de spelers bij het legale aanbod. Waar de kanalisatie 93% is, gaat in termen van het Bruto Spelresultaat naar schatting 85% van het geld naar de legale aanbieders. De 7% van de die (ook) bij illegale aanbieders speelt, brengen 15% van het geld naar deze illegale aanbieders.

Risicospelers zijn bij uitstek de spelers die enorm risico zouden lopen op het ontwikkelen van een daadwerkelijke gokverslaving, en het potentieel verliezen van veel geld, als zij zouden gokken bij deze illegale partijen. Bescherming van kwetsbare spelers ontbreekt. Toezicht op dit soort partijen is afwezig.

Kanalisatie en het belang van (gerichte) gokreclame

In de monitoringsrapportage van de Ksa van het najaar 2023 wordt, onder ‘Kanalisatie’ (pagina 5), het volgende aangegeven:

“Eén van de doelstellingen van de opening van de online kansspelmarkt was dat minimaal 80 procent van de spelers bij een legale aanbieder speelt binnen drie jaar na opening van de markt. Deze doelstelling lijkt nu al ruimschoots behaald. Het percentage spelers dat alleen bij een legale aanbieder speelt, bedroeg in juli 2023 93 procent. Ook in termen van BSR is de kanalisatiedoelstelling behaald.

Het kanalisatiepercentage is de laatste zes maanden stabiel. Dat betekent niet dat de markt niet meer verandert: er is veel verloop in de groep actieve spelers. Ongeveer een derde van de spelers die tussen april en juli 2022 legale kansspelen speelden, deed dat een jaar later niet meer. Een iets grotere groep mensen speelde een jaar geleden niet en in de laatste vier maanden wel.”

De Ksa benoemt hier dus dat de initiële kanalisatiedoelstelling 80% is, en dat deze op het moment van publicatie van de monitoringsrapportage (najaar) 2023 stabiel op 93% zit. Dat lijkt een positief gegeven. 

Hoe wordt kanalisatie gemeten?

Hoe komt de KSA aan deze 93% kanalisatie in 2023, als de omvang van de illegale kansspelmarkt niet bekend is? In dezelfde monitoringsrapportage staat dat de KSA datasets inkoopt bij onderzoeksbureau Gfk:

De kanalisatiegraad wordt gebaseerd op 300 (van 6000 deelnemende) personen. Deze resultaten zouden 'gewogen' zijn, waardoor zij als representatief kunnen worden gezien. Hier willen wij enkele kanttekeningen bij plaatsen:

1. Er wordt geen openheid gegeven over de wegingsfactoren van Gfk
2. Het aantal Nederlandse casinospelers en de kanalisatiegraad worden geschat op basis van online activiteiten van 300 deelnemers aan het panel. Via een simpele steekproefberekening, blijkt dat de minimale steekproef voor de volwassen Nederlandse samenleving 385 is (bij een 5% foutmarge ). Het effectieve panel van 300 is daarmee dus niet voldoende om een goede schatting te kunnen geven van de omvang van de markt, of van de kanalisatie.
3. Het is de vraag of het panel bij Gfk een juiste afspiegeling is van de gemiddelde Nederlandse casinospeler, inclusief de spelers op de illegale markt. Betoogd kan worden dat deelnemers aan een landelijk panel van nature open en transparant zijn, terwijl (vooral illegale) casinospelers dat niet zijn. De illegale kansspelmarkt wordt op deze manier onderschat.

In een nieuw gereguleerde markt, waarvan onbekend is wat de omvang van het niet-gereguleerde deel is, is het moelijk, zo niet onmogelijk, om een juiste schatting te maken van de kanalisatiegraad. 93% kanalisatie is een schatting op basis van 300 panelleden, of dit dicht bij de werkelijkheid ligt is niet met zekerheid te zeggen. De KSA is genoodzaakt om te roeien met de riemen die het heeft en er zijn geen goede alternatieven. Juist daarom is het belangrijk om de resultaten van de gebruikte onderzoeksmethoden kritisch te benaderen en hier geen harde conclusies aan te verbinden. 

Het weer verbieden van online gokken, onaantrekkelijk maken van de legale aanbieders, of verder inperken van de reclameregels op basis van het feit dat de kanalisatiegraad al bereikt en stabiel zou zijn, is onverstandig.

Kanalisatie is een werkwoord

Zoals eerder aangekaart in dit artikel, is het illegale alternatief schadelijk en gevaarlijk. Voor Nederland blijft het daarom van groot belang om in te blijven zetten op deze kanalisatiedoelstelling. Volgens directeur van branchevereniging NOGA Peter-Paul de Goeij (bijvoorbeeld tijdens een interview met CasinoNieuws.nl), is kanalisatie een werkwoord. Kanaliseren naar het legale aanbod is een doorlopend proces waarbij steeds alles gedaan moet worden om de consument weg te houden bij het illegale aanbod.

Als affiliate van de legale kansspelaanbieders, kunnen wij bij top-casino.nl zien wat bedoeld wordt met 'kanalisatie is een werkwoord'. Gemiddeld genomen zullen per maand zal 20-25% van de actieve casinospelers geen gebruik meer maken van hun account. Dit kan zijn omdat zij zijn gestopt met gokken, of omdat zij bij een andere kansspelaanbieder zijn gaan spelen. Bij een verbod op alle reclame, waaronder online affiliate reclame, zullen deze spelers niet meer via websites als top-casino.nl ingelicht kunnen worden wat het legale kansspelaanbod is, en via illegale affiliates bij casino's zonder licentie terecht komen, De kanalisatie zal in de loop der tijd verder afnemen, tot ver onder de gewenste 80%.

Waar opening van de Nederlandse online kansspelmarkt gekenmerkt werd door een overdaad aan ongerichte reclame, is het belangrijk om in acht te nemen dat enige reclame noodzakelijk is voor kanalisatie. Consumenten weten anders simpelweg niet goed waar zij voor betrouwbaar en legaal aanbod terechtkunnen.

Gerichte reclame blijft nodig

Bij gerichte reclame gaat het om situaties waarin een consument expliciet op zoek is naar online kansspelaanbod. Denk bijvoorbeeld aan het invoeren van zoektermen op Google als ‘Online Gokken’ of ‘Online Casino Nederland.’ Op dit moment, nu het (onder strenge voorwaarden van Besluit Orka) is toegestaan, treft de consument dan veelal een overzicht van legale aanbieders en legale affiliatiewebsites (websites waarop wordt doorverwezen naar legaal online kansspelaanbod). De onderstaande video van het KVA legt goed uit hoe dit werkt:

In het eerder aangehaalde rapport van NRV Schellekens, wordt onder 4.4. (Reclame en marketing) bij Advies 13 onder andere een Belgisch model geadviseerd waar het gaat om inperking van kansspelreclame. België kent een totaalverbod op gokreclame op grond van een Koninklijk Besluit van 27 februari 2023. Daarbij wordt affiliatie per zoekmachine uitgezonderd van dit verbod, onder de voorwaarden van artikel 10 van het genoemde Koninklijk Besluit.

Het is, lettend op het alternatief voor de aanwezigheid van legale affiliatie op Google, begrijpelijk dat België kiest voor het uitzonderen van legale affiliatie van het verbod. Het KVA toonde in het onderzoek ‘inzake zoekvolume illegaal aanbod kansspelen op afstand’ van september 2023 aan dat er veel illegale aanbieders en affiliates zijn die zoeken naar openingen op de Google zoekresultaten.

Zou ook gerichte kansspelreclame verboden worden? Dan zouden consumenten, die zoeken naar online kansspelaanbod (waarbij het aldus goed is om te beseffen dat ook vóór inwerkingtreding van de Koa-wetgeving gerichte zoekvolumes hoog waren), simpelweg geconfronteerd worden met een overdaad aan illegale kansspelreclame.

Conclusie: Consumentenbescherming in het geding

Verschillende politieke partijen hebben, vrij vlot na opening van de gereguleerde markt voor kansspelen op afstand, het vuur geopend op de kansspelsector. Lettend op de huidige cijfers en inzichten, kan echter gesteld worden dat deze aanval zijn doel voorbij begint te streven: consumentenbescherming. Het onaantrekkelijk maken van de gereguleerde markt werkt nadelig voor de kanalisatie. Een volledig reclameverbod, waarbij dus ook gerichte reclame (zoals zoekmachine affiliatie) wordt verboden, werkt kanalisatie naar het illegale aanbod in de hand.

Gokken is van alle tijden en zal niet verdwijnen als er een reclame- of gokverbod komt. Het is goed dat door de regulering online gokken uit de taboesfeer is gekomen en de problemen zichtbaarder worden. Nu de ogen hiervoor sluiten, of de kop in het zand steken zijn geen goede alternatieven, het resultaat daarvan zal zijn dat de illegale kansspelaanbieders hoogtij zullen vieren. Om (vooral) de risicospelers te beschermen zal de zorgplicht moeten verbeteren. Gerichte reclame is noodzakelijk om de casinospelers die daarnaar opzoek zijn, te kunnen leiden naar een van de legale kansspelaanbieders.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Steven Vrolijk (KVA).